ANGIOLOGIJA
Angiologija je grana interne medicine koja se fokusira na funkciju i bolesti arterija, vena, najmanjih krvnih sudova (kapilara) i limfnog sistema. Glavne oblasti angiologije su degenerativna i inflamatorna oboljenja sudova ekstremiteta (npr. bolest perifernih arterija, venska tromboza, proširene vene, oblici edema, bolest belog prsta), krvnih sudova koji snabdevaju mozak (suženje karotidne arterije, moždani udar) i trbušni sudovi (npr. aneurizma aorte, suženje bubrežnih arterija ili crevnih sudova),
NUDIMO SAVREMENU DIJAGNOSTIKU I LEČENJE U SKLADU SA SMERNICAMA
Bolest perifernih arterija je najčešće rezultat aterosklerotskog sužavanja arterija, koje mogu smanjiti protok krvi u nogama, a ponekad i rukama. Stenoze se obično razvijaju postepeno i praćene su stvaranjem kolateralnih krvnih sudova. Rizični faktori arteroskleroze nisu ograničeni samo za starost, muški pol, hiperlipidemiju, šećernu bolest, hipertenziju i pušenje. Dopunski faktori mogu biti fizička neaktivnost, povišene vrednosti homocisteina. Razlikuju se dve posebne kategorije pacijenata: pacijenti sa funkcionalnom ishemijom i pacijenti sa kritičnom ishemijom. Osnovni simptom periferne okluzivne bolesti su intermitentne klaudikacije. To je bol u listu noge koji počinje u toku hoda i popušta nakon odmora. Kod pacijenata sa onesposobljavajućim klaudikacijama treba razmotriti mogućnost intervencije, osim u prisustvu ozbiljnih sistemskih faktora rizika za hirurško lečenje, poput teške bolesti srca ili pluća. Ishemijski bol u miru, uporni ulkus, ili gangrena, su obično jasne indikacije za arteriografiju i hiruršku intervenciju.
Aneurizma se definiše kao fokalno proširenje arterije, najmanje 1,5 puta u odnosu na njen normalan dijametar. Po obliku, aneurizme mogu biti sakularne ili fuziformne. Difuzna dilatacija arterija se naziva ektazija, dok je arteriomegalija ektazija više arterijskih segmenata. Aneurizme abdominalne aorte (AAA) su 13. po učestalosti uzrok smrti. Zasnovano na nalazima obdukcija, učestalost AAA kod pacijenata starosti 60-70 godina je 4% kod muškaraca, a 1% kod žena. Aorta je najveći krvni sud u telu, tako da ruptura aneurizme abdominalne aorte može izazvati krvarenje opasno po život. U zavisnosti od veličine aneurizme i brzine rasta, lečenje varira od kontrolnih pregleda do hitne operacije.
Aneurizme visceralnih grana abdominalne aorte predstavljaju ređu, ali važnu grupu vaskularnih bolesti. Splanhničke aneurizme su dvostruko češće od renalnih. Na aneurizme arterije slezine otpada 60% viceralnih aneurizmi. Prevalencija lijenalne aneurizme u opštoj populaciji je blizu 0,8%. Žene su 4 puta češće pogođene. Većina ljudi nema simptome. Najčešće se slučajno otkriju pri drugim dijagnostičkim procedurama. Stenoza bubrežne arterije je suženje jedne ili više arterija koje prenose krv do bubrega. Smanjen protok krvi u bubrezima može da poveća krvni pritisak, dovede do bubrežne slabosti.
Proširene, varikozne vene su abnormalno dilatirane, izvijugane vene ispod površine kože usled urođene i/ili stečene slabosti venskog zida. Nekada imaju izgled plavih ili ljubičastih venskih spletova okruženih crvenim kapilarima ispod površine kože. Mogu da se jave u bilo kom delu tela, ali najčešće su na nogama. Bolest se mnogo češće javlja kod kod žena, nego kod muškaraca iste životne dobi. Oko 50% žena starosti između 40 i 50 godina i gotovo 75% žena starosti između 60 i 70 godina boluju od varikozne bolesti. Najveći broj pacijenata se žali na bol i težinu u nogama prilikom obavljanja svakodnevnih aktivnosti. Pacijenti se često žale i na oticanje nogu, grčeve u mišićima, brzo zamaranje nogu prilikom hoda, pečenje kože, tamniju prebojenost kože a u uznapredovalim slučajevima dolazi i do razvoja ulkusa na koži. Nekada je zlatni standard operativnog lečenja varikoznog sindroma bio otvorena hirurgija, u hirurškoj sali, sa anestezijom i rezovima na koži, od 2000. godine uvedene su miniinvazivne procedure, laser tretman vena, radiofrekmentnom ablacijom. Od 2020. godine je uvedena je potpuno neinvazivna metoda lečenja. Danas možemo operisati vene pomoću ultrazvuka, ultrazvučne toplotne energije, bez injekcije, katetera i reza, 100% neinvazivni pristup lečenja proširenih vena, sa trenutnim vraćanjem normalnim životnim aktivnostima.
Tromboflebitis površnih vena može nastati na bilo kom mestu na telu, ali je najčešći na ekstremitetima – gornjim, gde je udružen sa intravenskim kateterima ili narkomanijom, i na donjim ekstremitetima, gde je udružen sa varikoznim venama. Ostali uzroci obuhvataju stanja hiperkoagulabilnosti (uključujući trudnoću i primenu oralnih kontraceptiva). Tromboflebitis je zapaljen proces koji uzrokuje stvaranje krvnog ugruška jedne ili više vena blizu površine kože. Uzroci tromboflebitisa uključuju traumu, operaciju ili produženu neaktivnost. Duboka venska tromboza (DVT) nastaje kada se tromb formira u dubokoj veni, obično u nogama, može da se razvije nakon dužeg nekretanja ili ležanja zbog operacije ili bolesti. Ukoliko dođe do otkidanja tromba dolazi do zapušenja krvnih sudova u plućima, sa nastankom embolije pluća. Ovo potencijalno smrtonosno stanje karakterišu, iznenadan osećaj gušenja, oštar i jak bol u grudima ili leđima koji se pogoršava sa svakim udisajem, iskašljavanje krvavog sadržaja.
Vaskulitisi su oboljenja koja se odlikuju zapaljenjem krvnih sudova različite veličine, nastankom aneurizmi, krvarenja i okluzija. U većini slučajeva, tačan uzrok je nepoznat, međutim, jasno je da imuni sistem izaziva imunološku ili "alergijsku" reakciju u zidovima krvnih sudova.
Simptomi vaskulitisa uključuju, groznicu, glavobolju, umor, gubitak težine. Precizan tretman vaskulitisa zavisi od specifičnog tipa vaskulitisa i organa koji su zahvaćeni. Neophodno je uključiti kortikosteroide kao što je prednizon.
Limfni sistem obuhvata razgranatu mrežu limfnih sudova kao i limfne žlezde i limfne čvorove. Ima ulogu u koordinaciji funkcije imunog sistema u smislu zaštite od delovanja od različitih štetnih činilaca.
Limfedem predstavlja patološko nakupljanje tečnosti koje prouzrokuje izrazito oticanje, najčešće ruku i nogu. Limfedem se razvija onda kada limfni čvorovi ili limfni sudovi nedostaju, nepotpuno su razvijeni, oštečeni ili uklonjeni nakon hirurških intervencija. Primarni limfedem se javlja retko i posledica je ili urođenog nedostatka limfatika ili njihove abnormalnosti. Sekundarni limfedem nastaje kao posledica zapušenja ili poremećaja u limfaticima zbog različitih infektivnih bolesti, hirurških intervencija, ožiljaka, malignih bolesti i njihovog lečenja (najčešće zračenjem), nakon povreda, tromboze dubokih vena. Tretmani limfedema variraju u zavisnosti od uzroka i stadijuma stanja bolesti. Tretmani mogu uključivati fizikalnu terapiju ili drugi tretman za održavanje kretanja limfne tečnosti i smanjenje otoka i bolova. Takođe se daju antibiotici u slučaju infekcije, lekovi protiv bolova. Fizičke vežbe su važne za stimulisanje limfne drenaže.
Vaskularnim skrining testom procenjujemo postojanje aneurizme abdominalne aorte, bolest karotidnih i perifernih arterija. Preporučuju se za osobe sa faktorima rizika, starijih od 55 godina, dijabetičarima, sa visokim krvnim pritiskom, porodičnom istorijom kardiovaskularnih bolesti i aneurizme aorte. Značajni faktori rizika za vaskularne komplikacije uključuju, sadašnju ili prethodnu istoriju pušenja, gojaznost, visok nivo stresa, neaktivan način života, visok holesterol.
Najveća prednost vaskularnog skrininga je pronalaženje zdravstvenih problema za kojih niste znali. Pored toga, rezultati skrining testa mogu biti spasonosni, jer identifikacija bilo kakvih abnormalnosti može obezbediti najraniju moguću intervenciju i lečenje, kao i promene način života ako je potrebno.
DIJAGNOSTIČKE METODE
U NAJBOLJIM RUKAMA
Ultrasonografija predstavlja ultrazvučne talase nečujne za ljudsko uho koji se prostiru kroz tkivo. Odbijeni talasi se transformišu u video ili fotografski prikaz tkiva. Koristi se za postavljanje dijagnoze različitih oboljenja, za pregled mekih tkiva, žučne kese, jetre, srca, bubrega, reproduktivnih organa.
Ultrasonografija vena gornjih i donjih ekstremiteta sa ciljem otkrivanja i praćenja trombotskog procesa u površnim i dubokim venama, procene posledica ranijeg trombotskog procesa, ispitivanja i praćenja varikozne bolesti, procene inkompetencije površnih i perforatorskih vena, kao i ultrasonografske preglede vena karlice i abdomena, radi otkrivanja i praćenja trombotskog procesa, sindroma kompresije, praćenja stanja nakon implantacije filtera donje šuplje vene.
Venski „mapping“ sa ciljem opisivanja morfoloških osobina površnih vena gornjih i donjih ekstremiteta za distalne rekonstruktivne zahvate na arterijskim sudovima, za izvođenje aortokoronarnog bypassa kao i perforatorskih vena donjih ekstremiteta za planirano hirurško lečenje.
Ultrasonografija abdominalne aorte i ilijačnih arterija sa ciljem otkrivanja i praćenja aneurizmatske bolesti, disekcije, stenozantno-okluzivne bolesti, kao i visceralnih arterija abdominalne aorte, renalnih i mezenteričnih arterija, celijačnog trunkusa, kao i praćenja nakon lečenja standardnim hirurškim ili endovaskularnim procedurama.
Vrhunska inovativna tehnologija
Dragan Vasić, MD, PhD
Specijalista interne medicine i angiologije.
Načelnik neinvazivne vaskularne laboratorije
Klinika za vaskularnu i endovaskularnu hirurgiju
Univerzitetski klinički centar Srbije.
Predsednik Udruženja angiologa Srbije.